PCOS – zespół wielotorbielowatych jajników to najczęściej występujące zaburzenie hormonalne wśród kobiet w wieku rozrodczym. U kobiet z PCOS występuje zwiększone jajnikowe wydzielanie męskich hormonów płciowych. Prowadzi to m.in. do zaburzeń płodności, występowania owłosienia typu męskiego, jak również otyłości – najczęściej typu brzusznego – wraz z zaburzeniami metabolicznymi.
Insulinooporność w PCOS
Czynnikiem sprawczym zaburzeń metabolicznych jest wrodzona oporność tkanek na insulinę (hormon obniżający stężenie cukru we krwi) i wynikająca z niej zbyt wysoki poziom insuliny. W związku z występowaniem powyższych, rozpoznanie PCOS wskazuje na zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu II i chorób układu sercowo-naczyniowego.
Prawidłowa masa ciała
Utrzymanie prawidłowej masy ciała lub redukcja masy ciała (nawet niewielka!) przynoszą pozytywne skutki zdrowotne:
- poprawę wskaźników lipidowych,
- unormowanie stężenia glukozy we krwi,
- uregulowanie cykli miesiączkowych,
- zwiększenie szansy na zajście w ciążę.
Kluczem do tego jest postępowanie niefarmakologiczne obejmujące zmianę stylu życia – stosowanie prawidłowej diety oraz wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej (150 minut tygodniowo).
Dieta w zespole policystycznych jajników
Ze względu na zaburzoną gospodarkę węglowodanów, zaleca się ograniczenie węglowodanów w diecie (do <50% dziennego zapotrzebowania energetycznego). Należy zmniejszyć przede wszystkim podaż:
- zbóż (kasze, makarony, płatki, produkty mączne)
- i owoców (do max. 2 porcji w ciągu dnia).
W zamian za to – zwiększyć w diecie ilość warzyw (będących dobrym źródłem błonnika, witamin i składników mineralnych) i dobrej jakości tłuszczów.
Oprócz ilości, należy również zwrócić uwagę na jakość węglowodanów – wybierać głównie te o niskim indeksie glikemicznym (IG).
Zwiększona podaż białka
Badania wykazują, że stosowanie diety o niskim IG w połączeniu ze zwiększoną podażą białka (do 20% dziennego zapotrzebowania na energię) korzystnie wpływa na insulinowrażliwość, a także obniża m.in. stężenie cholesterolu całkowitego, glukozy na czczo czy testosteronu. Dobrym źródłem białka będą: rośliny strączkowe, chude mięso, ryby, chudy nabiał, a także komosa ryżowa.
Kwasy tłuszczowe omega-3
Wprowadzenie do jadłospisu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 prowadzi m.in. do poprawy wrażliwości tkanek na insulinę. Korzystnie wpływa również na profil lipidowy (obniża poziom “złego cholesterolu” LDL i podwyższa poziom “dobrego cholesterolu” HDL). Tym samym zmniejsza się ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Do bogatych źródeł kwasów omega-3 należą:
- olej lniany i siemię lniane,
- olej rzepakowy,
- orzechy włoskie,
- tłuste ryby morskie (makrela, łosoś, pstrąg) i owoce morza.
Równocześnie z wprowadzeniem do diety “dobrych tłuszczów” należy zminimalizować podaż tłuszczów odzwierzęcych i cholesterolu.
Wykluczenie AGE i wysokoprzetworzonej żywności
AGE (końcowe produkty glikacji białek i cukrów) to związki, które powstają w żywności wskutek jej przetwarzania. Tworzą się szczególnie w wysokich temperaturach, a także podczas działań mających na celu poprawę wyglądu, smaku, zapachu. Badania potwierdzają, że AGE biorą udział w patogenezie wielu chorób (np. miażdżycy, cukrzycy). Stwierdza się również, że stężenie AGE jest podwyższone u kobiet z PCOS.
Bardzo ważne w diecie kobiet z PCOS jest unikanie wysokoprzetworzonej żywności (potrawy smażone, chipsy, wyroby cukiernicze, fast food’y). Jest to kluczowe nie tylko ze względu na wysoką zawartość AGE, ale także cukrów prostych, tłuszczów utwardzonych, soli lub glutaminianu sodowego.
Suplementacja witaminą D
Dieta w zespole policystycznych jajników obejmuje też odpowiednią suplementację. Sugeruje się, że niedobór witaminy D, nazywanej witaminą płodności, może brać udział w patogenezie PCOS. W grupie kobiet z tą chorobą, szczególnie wśród pacjentek z otyłością, często obserwuje się zbyt niskie stężenie witaminy D we krwi. Należy wtedy ustalić z lekarzem odpowiednią dla tego stężenia dawkę suplementu. Nawet jeśli niedobór nie występuje, zaleca się zapobiegawczą dawkę 1000 IU cholekalcyferolu na dobę.